TUTORIAL

อุณหภูมิและค่าความชื้นสัมพัทธ์ในแต่ละช่วงอายุ

2.1 ช่วงเพาะเมล็ด-เพาะกล้า และกิ่งชำ (seedling and clones)

เนื่องจากโดยทั่วไปแล้วพืชจะทำการสังเคราะห์แสงได้ดีในอุณหภูมิระหว่าง 15-30°C สถานที่ปลูกต้นไม้พิเศษของเราในช่วงนี้จึงควรมีอุณหภูมิตั้งแต่ 24-26°C ค่าความชื้นสัมพัทธ์(RH) ที่ 60-70% เนื่องจากในช่วงอายุนี้ต้นไม้เราจะยังมีรากน้อย ความชื้นในอากาศที่สูงจะช่วยให้ต้นไม้ของเราดูดซึมน้ำทางใบได้มากขึ้น

2.2 ช่วงทำใบ (vegetative)

ในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมนั้น ต้นไม้ของเราจะเข้าสู่ช่วงทำใบอย่างเต็มตัวเมื่ออายุครบ 2-3 สัปดาห์ โดยอุณหภูมิและความชื้นยังคงเหมือนกับช่วง seedling แต่ในช่วงกลาง-ท้ายของการทำใบสามารถค่อยๆลดความชื้นสัมพัทธ์รวมถึงอุณหภูมิลงมาอย่างช้าๆ เพื่อเป็นการเตรียมต้นเข้าสู่ช่วงทำดอก

2.3 ช่วงทำดอก (flowering)

การควบคุมความชื้นสัมพัทธ์ถือเป็นเรื่องที่สำคัญอย่างมาก เพราะความชื้นในอากาศที่มากเกินไปอาจส่งผลให้ดอกขึ้นราได้ โดยอุณหภูมิควรลดลงจากช่วงทำใบมาอีกสักเล็กน้อย อยู่ที่ประมาณ 22-24°C มีค่าความชื้นสัมพัทธ์ไม่เกิน 55% ในสองสัปดาห์แรกของการปรับไฟทำดอก และค่อยๆลดลงมาหยุดไว้ที่ 40-50% ตลอดการทำดอก ทั้งนี้ในช่วงสุดท้ายของอายุการทำดอก เราสามารถลดอุณหภูมิและความชื้นสัมพัทธ์ลงมาอีกได้เล็กน้อยที่ 21-23°C และ RH 40-45% และชั่วโมงแสงเป็น 11/13 เพื่อเป็นการบังคับให้ต้นไม้พิเศษของเราแสดง phenotype และ character ที่ชัดเจนยิ่งขึ้น

การปลูกกัญชาอินทรีย์

• เตรียมดินปลูกให้พอดีกับขนาดกระถางที่เลือกใช้ โดยไม่ใส่ดินจนพอดีขอบเกินไป แต่ให้เหลือเนื้อที่ไว้สัก 1-2 นิ้ว เพื่อเป็นพื้นที่ให้พืชคลุมดิน อินทรียวัตถุ รวมถึงการรดน้ำที่สะดวกสบายขึ้น
• เพาะเมล็ดลงดินในกระถางขนาดเล็กหรือแก้วเพาะ โดยไม่จำเป็นต้องอบทิชชู่หรือลอยน้ำก่อน
• ในช่วงเป็นต้นกล้า ชั่วโมงแสง 20/4 หรือ 22/2 และเริ่มใช้ kelp ฉีดพ่นวันละ 1 ครั้ง ระหว่างนี้สามารถเตรียมดินในกระถางจริง โดยการหว่านปลูกพืชคุลมดินและนำไส้เดือนลงได้เลย ส่วนมากแล้วพืชคุลมดินจะใช้เวลาประมาณ 24-48 ชั่วโมงในการงอก และ 2 สัปดาห์ในการเจริญเติบโต ซึ่งก็จะพอดีกับช่วงที่ต้นกัญชาพ้นวัยกล้า และพร้อมที่จะย้ายลงกระถางจริงพอดี โดยเริ่มการควบคุมอุณหภูมิและความชื้นตั้งแต่ในช่วงเพาะเมล็ดและอนุบาลต้นกล้า
• เมื่อย้ายกระถางแล้ว ในขณะที่ต้นมีอายุประมาณ 2 สัปดาห์ สามารถทำการ topping ได้เลย โดยหลังจากนี้อีก 2 สัปดาห์ ต้นจะเริ่มเข้าสู่ช่วงทำใบเต็มตัว
• ในช่วงทำใบ (อายุครบ 1 เดือนนับตั้งแต่งอก) ปรับไฟมาเป็น 18/6 และเริ่มใช้ปุ๋ยหมัก โดยใช้ในปริมาณน้อย เช่น 1 กำมือ ทุก 10 วัน ซึ่งในช่วงนี้จะเป็นการใช้เพื่อบำรุงสารอาหารโดยรวมไม่ให้ขาดตกบกพกพร่อง รวมถึงเป็นการเติมอินทรีย์วัตถุและจุลินทรีย์ดีให้กับดินไปในตัว ในช่วงทำใบนี้เองที่จะเป็นเวลาให้เราจัดทรงต้นกัญชาได้อย่างอิสระ ไม่ว่าจะเป็นดัด LST หรือ ริดใบ-กิ่งส่วนล่าง (Pruning) ก็สามารถทำได้อย่างเต็มที่ในช่วงนี้ และใช้ kelp พ่นทางใบและยอดอ่อนใหม่อย่างสม่ำเสมอ และสามารถเริ่มใช้น้ำหมักต่างๆควบคู่กันไปด้วยได้
• ระยะเวลาของการทำใบนั้นขึ้นอยู่กับขนาดกระถางและรูปแบบของการปลูก ซึ่งโดยทั่วไปแล้วมักอยู่ที่ 30 วัน (ไม่นับช่วงเพาะกล้า 2 สัปดาห์) ในกรณีที่ต้องการทำใบนานกว่านี้ ควรคำนึงถึงขนาดของกระถางและพื้นที่อย่างระมัดระวัง (สำหรับการปลูกอินทรีย์เท่านั้น)
• เมื่อได้ขนาดและฟอร์มต้นที่พอใจแล้ว ปรับไฟ 12/12 เพื่อให้ต้นไม้เปลี่ยนเข้าสู่ช่วงทำดอกโดยในช่วงนี้ต้นจะยืดขึ้นอีกประมาณ 50% ของความสูงเดิมเป็นอย่างน้อย และมักใช้เวลาไม่เกิน 2 สัปดาห์ในการเริ่มทำดอกอย่างเต็มตัว ตั้งแต่ขั้นตอนนี้เป็นต้นไปให้หยุดการ foliar spray ทุกอย่างเพื่อไม่ให้ดอกสัมผัสความชื้นซึ่งอาจทำให้เกิดเชื้อราได้ โดยยังคงใช้ปุ๋ยหมักอย่างสม่ำเสมอ โดยอาจเพิ่มความถี่มาให้สัปดาห์ละ 1-2 ครั้ง และในช่วงนี้ควรมีการควบคุมอุณหภูมิและความชื้นอย่างเข้มงวดอีกด้วย
• เมื่อเริ่มทำดอกเต็มตัว โดยทั่วไปแล้วตอนนี้ต้นกัญชาเราจะมีอายุประมาณ 2 เดือนพอดี (เพาะกล้า 2 สัปดาห์ + ทำใบ 4 สัปดาห์ + ช่วงปรับไฟ 2 สัปดาห์) ในช่วงนี้เราจะเริ่มสังเกตุได้ว่าใบเลี้ยงหรือ fan leaves หลายใบ โดยเฉพาะใบเก่าๆ อาจกำลังบังแสงยอดดอกของเราอยู่ รวมถึงกิ่งเล็กๆที่ไม่น่าจะสร้างผลผลิตที่ดีได้เต็มที่ ให้เริ่มทำการริดใบเลี้ยง (Defoliation) และริดใบและกิ่งช่วงล่างได้เลย (Pruning-Lollipoping) โดยการทำ defolitation ควรทำอย่างระมัดระวังเพราะหากหนักมือเกินไปอาจเป็นการสร้างความเครียดให้ต้นแทนได้ โดยเศษซากใบและกิ่งจากการทำ defoliation และ pruning ให้ทิ้งไว้หน้าดินเพื่อเป็นปุ๋ยพืชสดรอการย่อยสลายต่อไป
• ในช่วงทำดอกใช้ปุ๋ยหมักอย่างสม่ำเสมอ โดยสามารถใช้ร่วมกับน้ำหมักต่างๆได้เลย และเริ่มใช้ SST หรือ Sprouted Seed Tea เพื่อเป็นการเติมเอนไซม์เร่งการดูดซึมอาหารอย่างน้อยเดือนละ 1-4 ครั้ง
• ระยะเวลาการทำดอกนั้นขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ ซึ่งส่วนใหญ่แล้วจะอยู่ที่ 8-10 สัปดาห์ ซึ่งก็แปลว่าจะใช้เวลาประมาณ 4 เดือนถึง 4 เดือนครึ่งนับจากวันที่งอกจนเก็บเกี่ยวนั่นเอง โดยตลอดระยะเวลาการปลูกควรควบคุมสภาพอากาศ-ความชื้นสัมพัทธ์และสภาพแวดล้อมให้เหมาะสมต่อแต่ละช่วงอายุ รวมถึงดูแลสุขภาพหน้าดินให้สมบูรณ์อยู่อย่างต่อเนื่องสม่ำเสมอ และหมั่นตรวจเช็ค trichome ในช่วง 2 สัปดาห์สุดท้ายของการทำดอก เพื่อให้เก็บเกี่ยวได้ตรงตามเวลาที่ต้องการ

การเก็บเกี่ยว ตาก และบ่ม

4.1 Harvest Day

เรามักปล่อยให้หน้าดินแห้งสัก 2-3 วันก่อนลงมือเก็บเกี่ยว พร้อมลดอุณหภูมิและค่าความชื้นสัมพัทธ์ลงอีกเล็กน้อย และเก็บเกี่ยวก่อนเวลาเปิดไฟเพื่อช่วยลดการสะสมของคลอโรฟิลด์

4.2 Slow Drying

เริ่มด้วยการตากทั้งต้นโดยยังไม่ต้องทริมใบใดๆ ในห้องมืดไม่ให้แสงรบกวนที่อากาศถ่ายเท หมุนเวียนดี แต่ไม่ให้ลมเป่าดอกโดยตรง ส่วนใหญ่แล้วมักใช้เวลา 14-21 วัน โดยสามารถสังเกตุจากใบเลี้ยงที่แห้งจนเขี่ยหลุดง่าย และกิ่งที่แห้งพอจะหักจากลำต้นได้ แต่ต้องคอยระวังไม่ให้ดอกแห้งกรอบเกินไป การตาก 21 วัน ควบคุมอุณภูมิที่ 23 องศา ค่าความชื้นสัมพัทธ์ 55-60% (**ในกรณีที่ตาก 14 วัน อาจตั้งค่าความชื้นสัมพัทธ์ 50-55% ในช่วง 2-3 วันแรก)

4.3 Bucking หรือ Brown Bagging

เมื่อตากจนได้ที่แล้ว บางครั้งอาจพบว่ากลิ่นดอกไม้เราจะจางลงไปบ้าง ขั้นตอนนี้นอกจะช่วยให้กลิ่นกลับมาลั่นเหมือนเดิมแล้วยังช่วยให้ดอกไม้เข้ารูปมากขึ้นอีกเล็กน้อยด้วย โดยเริ่มจากการตัดดอกออกจะกิ่งก้าน, ลำต้นและบรรจุใส่กล่องพลาสติก food grade หรือถุงกระดาษไม่ฟอกสี ระวังอย่าใส่จนแน่นเกินไปหรือประมาณ 3/4 ของภาชนะ ขั้นตอนนี้มักใช้เวลา 2-3 วัน ห้องทำงานควบคุมอุณภูมิที่ 23 องศา ความชื้นสัมพัทธ์ 55-60%

4.4 Hand Trimming

หากตากมาอย่างถูกวิธี ขั้นตอนนี้จะทำงานง่ายมาก เนื่องจากใบเลี้ยงและใบส่วนเกินต่างๆจะหลุดง่ายมากจนแทบไม่ต้องกดกรรไกร เมื่อตัดแต่งใบเสร็จแล้วนำดอกใส่ในโหลแก้วพร้อมซองควบคุมความชื้น และทำงานในห้องที่ควบคุมอุณภูมิที่ 24-25 องศา ความชื้นสัมพัทธ์ 55-60% เพื่อหลีกเลี่ยงความชื้นที่อาจกลับเข้าไปในดอกได้และควรใส่ถุงมือทุกขั้นตอนการทำงาน

4.5 Curing

ช่วงสัปดาห์แรก เปิดฝาเพื่อถ่ายเทอากาศวันละครั้งและเพื่อตรวจเช็คสภาพดอกไปในตัว (ถ้าตากแบบ 21 วันมา ตรงนี้ไม่จำเป็นครับ) หลังหนึ่งสัปดาห์ก็สามารถเก็บได้เป็นเวลานานโดยไม่ต้องเปิดโหลบ่อย ทั่วไปแล้วกลิ่นและ character จะเริ่มลั่นชัดเจนขึ้นเมื่อเข้าสู่สัปดาห์ที่ 2 ไปจนถึงเดือนที่ 1-2 ของการบ่ม และควรหมั่นตรวจเช็คสภาพซองควบคุมความชื้นเป็นระยะตลอดการบ่ม เก็บขวดโหลในห้องที่ควบคุมอุณภูมิที่ 24-25 องศา ความชื้นสัมพัทธ์ (RH) 55-60%

ประเภทของเมล็ดกัญชา และความแตกต่างระหว่าง PHOTOPERIOD, AUTO-FLOWERING

Regular Seeds เมล็ดที่สามารถเกิดเป็นตัวผู้หรือตัวเมียก็ได้ บางครั้งอาจถูกเรียกว่า เมล็ดสุ่มเพศ

Feminized Seeds เมล็ดที่ถูกทำให้เป็นเพศเมีย ต้นจากเมล็ดชนิดนี้จะเกิดเป็นเพศเมียเท่านั้น

ความแตกต่างระหว่าง PHOTOPERIOD และ AUTO-FLOWERING

Photoperiod ประเภทของเมล็ด Sativa, Indica และ Hybrid ที่ต้องใช้การปรับเปลี่ยนชั่วโมงแสงให้อยู่ที่ไม่เกิน 12 ชั่วโมงต่อวันเพื่อให้ต้นเริ่มออกดอก ซึ่งการปรับชั่วโมงแสงนี้เปรียบเสมือนการบอกพืชว่าฤดูกาลได้เปลี่ยนไปแล้วนั่นเอง โดยทั่วไปแล้ว photoperiod มักใช้เวลา 4-4.5 เดือนจากเมล็ดจนเก็บเกี่ยว และสามารถดัด-ตัดแต่งจัดทรงได้เต็มที่ ทำใบได้นานตามต้องการ และมีปริมาณ cannabinoids ที่สูงเข้มข้น

Auto-Flowering ผลลัพธ์ของการนำกัญชาสายพันธุ์ต่างๆไม่ว่าจะเป็น Sativa, Indica, Hybrid ไปผสมกับกัญชาสายพันธุ์ Ruderalis ซึ่งเป็นกัญชาที่มีถิ่นกำเนิดส่วนใหญ่อยู่ในแถบยุโรปตะวันออกและรัสเซีย โดย Ruderalis มักมีลำต้นสูงเพียง 1-2.5 ฟุต มีวงจรชีวิตที่สั้น และออกดอกโดยไม่สนใจชั่วโมงแสง ออกดอกได้แม้ในสภาพอากาศที่ไม่เป็นใจนัก แต่ก็มีปริมาณ cannabiniods ต่ำมากด้วยเช่นกัน โดย Auto-Flowering จะออกดอกโดยไม่สนใจชั่วโมงแสง และมักเริ่มทำดอกเมื่ออายุ 30-45 วัน โดยส่วนมากจะใช้เวลาจากเมล็ดจนเก็บเกี่ยวเพียง 90-100 วันเท่านั้น แต่ก็มีข้อจำกัดตามมา เช่น potency ที่ต่ำกว่า photoperiod หรืออาจไม่สามารถดัดได้เต็มที่ ไม่สามารถบังคับให้ต้นทำใบได้ยาวนานดั่งใจเหมือน เนื่องจากวงจรอายุที่สั้นนั่นเอง

เพาะเมล็ดวิธีไหนดี?

การเพาะเมล็ดมีหลายวิธี และบางวิธีก็มีหลายขั้นตอน แต่วิธีที่เราชื่นชอบและขอแนะนำนั้นง่ายมากจนแทบไม่ต้องทำอะไร นั่นก็คือ การเพาะใส่แก้วหรือกระถางขนาดเล็ก หากเป็นแก้วเจาะรูที่ก้นให้น้ำระบายออกได้ด้วย

• รดน้ำลงดินหรือวัสดุเพาะให้ชุ่มฉ่ำ
• ใช้นิ้วหรือหลอดเมล็ดทำหลุมเล็ก ลึกประมาณ 1-2 ซม.
• นำเมล็ดลง กลบดินและรดน้ำซ้ำอีกครั้ง
• จากนั้นนำแก้วหรือกระถางเพาะไว้ที่มืด ความชื้นสัมพัทธ์ 60-70%

ตรวจเชคและรักษาความชุ่มชื้นของดินหรือวัสดุเพาะ โดยอาจต้องรดน้ำเพิ่มเล็กน้อยทุก 2-3 วัน ขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อม โดยทั่วไปแล้ววิธีนี้ต้นอ่อนจะงอกภายใน 2-5 วัน

รดน้ำบ่อยแค่ไหนดี และจะรู้ปริมาณที่เหมาะสมได้อย่างไร?

ส่วนใหญ่แล้ว วันเว้นวัน หรือ เว้นสองวัน ไม่สามารถชี้บอกตายตัวได้ บางครั้งพวกเราเว้นสามวันเลย ซึ่งขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมด้วยครับ ตามธรรมชาติแล้วต้นไม้พิเศษของเราชอบสภาพดินแบบ "เปียกสลับแห้ง" ฉะนั้นหลังรดน้ำไปแล้วควรปล่อยให้อย่างน้อยที่สุดสัก 1 วัน เพื่อให้รากได้หายใจและเจริญเติบโต

บ่อยครั้งที่ผลของการรดน้ำแบบผิดๆ ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นการให้น้ำมากหรือบ่อยเกินไป (overwatering) จะมาแสดงอาการป่วยในช่วงกลางหรือท้ายอายุของต้นเนื่องจากรากจมน้ำหรืออยู่ในสภาวะเปียกชื้นสะสมมาเป็นเวลานาน ซึ่งส่งผลทำให้เกิดปัญหาทางอ้อมต่างๆได้ เช่น ต้นไม่สามารถดูดซึมแคลเซี่ยมและแมกนิเซียมมาใช้ (ที่เรียกกันว่าปัญหา cal-mag) และแม้แต่การดูดซึมฟอสฟอรัสก็สามารถถูกล้อคได้เช่นกัน (phosphorus deficiency) หรือที่แย่ที่สุดคือรากเน่านั่นเอง

Auto-Flowering ควรเลี้ยงในกระถางขนาดเท่าไหร่?

ขอแนะนำที่ 7-10 แกลลอน เนื่องจาก auto-flowering เกิดจากการนำ hybrid หรือ landrace ต่างๆไปผสมเข้ากับ ruderalis ที่วงจรชีวิตที่ค่อนข้างสั้น ผลลัพธ์ที่ได้คือ auto-flowering จะมีวงจรชีวิตที่สั้นตามไปด้วย โดยจะออกดอกเองเมื่ออายุประมาณ 30 วัน และไม่สนชั่วโมงแสง ฉะนั้นการใช้กระถางใหญ่เกินไปก็จะเป็นการสิ้นเปลืองทั้งดินและน้ำโดยเปล่าประโยชน์ แต่ทางกลับกันหากใช้กระถางเล็กเกินไปก็อาจเป็นการบังคับให้ต้นทำดอกก่อนกำหนดได้เช่นกัน

ปลูกอินทรีย์ 100% สามารถทำให้ต้นใหญ่ได้หรือไม่?

การปลูกอินทรีย์ 100% สามารถทำให้ต้นใหญ่ได้ โดยมีเงื่อนไขว่าต้องใช้ขนาดกระถางที่ใหญ่ขึ้นตามไปด้วย เพื่อให้มีเนื้อที่เพียงพอต่อทุกชีวิตและองค์ประกอบของระบบนิเวศน์ในดิน เมื่อต้นมีขนาดใหญ่ รากจะกินพื้นที่มากขึ้น ขนาดกระถางจึงควรใหญ่ตาม เพื่อรักษาสมดุลของชีวิตในดินไว้ให้ได้ดีนั่นเอง

การใช้ดินซ้ำ

สำหรับการปลูกอย่างอินทรีย์ครบวงจรด้วย T-REX Super Soil นั้น หากมีการดูแลสภาพหน้าดินและชีวิตในดินให้มีความอุดมสมบูรณ์อยู่ในสภาพที่เหมาะสมตลอดฤดูกาลปลูก เช่น มีการใส่ปุ๋ยหมักตามช่วงอายุอย่างเหมาะสม มีการปลูกพืชตระกูลถั่วคลุมดิน มีไส้เดือน รวมถึงมีการทิ้งเศษซากใบไว้หน้าดิน การนำดินมาใช้ซ้ำก็เป็นเรื่องที่ทำได้ไม่ยากนัก เพียงแค่การเติมปุ๋ยหมัก Bloom Booster และปลูกพืชคลุมดินใหม่หลังเก็บเกี่ยวก็เป็นอันใช้ได้ โดยอาจเสริมด้วยการรดน้ำหมักต่างๆในระหว่างช่วงที่ปลูกพืชคุลมดินรอบใหม่ไปพร้อมกันได้อีกด้วย

ปลูก 1 ต้น ใช้ดินเท่าไหร่?

อันดับแรกต้องดูกันที่ประเภทของเมล็ดว่าเป็น autoflowering หรือ photoperiod ครับ หากเป็น autoflowering เราขอแนะนำที่ 5-7 แกลลอน เนื่องด้วยวงจรอายุที่ค่อนข้างสั้น จึงไม่มีประโยชน์ที่จะใช้กระถางใหญ่มากเกินไป แต่การใช้กระถางเล็กเกินไป ก็อาจทำให้ autoflowering ออกดอกเร็วกว่าที่ควรจะเป็นได้ด้วยเช่นกัน ส่วนในกรณีของ photoperiod นั้นจะค่อนข้างยืดหยุ่นตามความต้องการของและเทคนิคของผู้ปลูกเอง เช่นตั้งแต่ 3-100 แกลลอน ก็สามารถทำได้โดยไม่มีปัญหา แต่โดยทั่วไปแล้วสำหรับ homegrown แล้วมักอยู่ที่ 5-10 แกลลอนครับ

ความสำคัญของพืชคลุมดิน

การปลูกพืชคุลมดิน หรือ Cover Cropping ถือเป็นอีกหนึ่งปัจจัยสำคัญในการปลูกพืชอินทรีย์อย่างยั่งยืน ซึ่งสามารถทำได้เลยในขั้นตอนเตรียมดินในกระถางจริง ระหว่างเพาะหรือเลี้ยงต้นกล้า นอกจากประโยชน์มากมายแล้วทั้งยังเป็นการช่วยให้เราได้เห็นถึงความสำคัญและความเป็นไปของระบบนิเวศที่ดีด้วยวิธีง่ายๆ โดยพืชที่นิยมนำมาปลูกเป็นพืชคลุมดินนั้นควรเป็นพืชตระกูลถั่ว เช่น ปอ หรือ โคลเวอร์ เนื่องจากหาง่าย ปลูกง่าย ทั้งยังมีราคาไม่แพง และด้วยความสามารถของแบคทีเรีย ไรโซเบียม ที่อาศัยอยู่บริเวณปมรากของพืชตระกูลถั่วทุกชนิดนั้นมีคุณสมบัติในการจับตรึงไนโตรเจนในอากาศมาแปลงเปลี่ยนเป็นรูปแบบที่พืชดูดซึมได้

การปลูกพืชคลุมดินลักษณะนี้สามารถทำได้ทั้งปลูกร่วมไปกับพืชหรือปลูกและไถกลบหลังการเก็บเกี่ยว นอกจากประโยชน์ด้านไนโตรเจนแล้ว รากของพืชคลุมดินยังช่วยรักษาความชุ่มชื้นให้หน้าดิน ช่วยให้ดินมีความโปร่ง มีอากาศมากขึ้น และยังเป็นที่อยู่ของเชื้อราดีอื่นๆ เช่น ไมโคไรซ่า เมื่อบวกกับการชอนไชและการย่อยสลายเศษซากพืชคลุมดินของไส้เดือน นอกจากจะเป็นการสร้างฮิวมัสอย่างดีแล้ว ยังทำให้บริเวณรากที่มีจุลินทรีย์อาศัยอยู่ และมีการพึ่งพากันระหว่างพืชกับจุลินทรีย์ หรือ rhizosphere เกิดวงจรการแลกเปลี่ยนทางชีวภาพระหว่างพืชกับจุลินทรีย์อย่างมากมายและสมบูรณ์อีกด้วย

ไส้เดือนช่วยอะไรบ้าง?

ไส้เดือน หรือ Earthworms นับเป็นกองกำลังสำคัญที่จะช่วยย่อยสลายอินทรียวัตถุในดิน รวมถึงซากของพืชคุลมดิน โดยจุลินทรีย์ที่อยู่ในลำไส้และน้ำย่อยของไส้เดือนดินจะช่วยเปลี่ยนธาตุอาหารหลายชนิดให้พืชสามารถนำไปใช้ได้ การชอนไชของไส้เดือนจะทำให้ดินโปร่งร่วนซุยยิ่งขึ้น ช่วยให้เกิดช่องว่างให้ในดินทำให้รากชอนไชได้ดี นอกจากนี้ยังเป็นการช่วยคลุกเคล้าแพร่กระจายจุลินทรีย์และเชื้อราที่เป็นประโยชน์ต่อพืช เช่น ไมคอร์ไรซ่า ไรโซเบียม รวมถึงเมทาไรเซียม

ไส้เดือนดินแบ่งเป็น 2 กลุ่ม

• ไส้เดือนดินสีแดง คือ ไส้เดือนที่อาศัยอยู่บนบริเวณหน้าดินที่อุดมไปด้วยอินทรีย์วัตถุและมีความชุ่มชื้นตลอดปี กินเก่งและขยายพันธุ์เร็ว เป็นกลุ่มไส้เดือนที่เหมาะกับการใช้ย่อยสลายขยะอินทรีย์หรือผลิตปุ๋ยมูลไส้เดือน เช่นสายพันธุ์ African night crawler, Tiger, Blue worms และ Red worms
• ไส้เดือนดินสีเทา คือ ไส้เดือนที่อาศัยอยู่ในดินชั้นบนและชั้นล่าง มีขนาดใหญ่กว่าไส้เดือนที่อาศัยอยู่บนผิวดิน แพร่พันธุ์ได้ช้าและน้อยมาก มีการพักตัวช่วงหน้าแล้ง ไส้เดือนกลุ่มนี้ไม่เหมาะต่อการใช้ย่อยสลายขยะอินทรีย์

สายพันธุ์ไส้เดือนที่นิยมเลี้ยงในประเทศไทย

• ขี้ตาแร่ ไส้เดือนสายพันธุ์ไทย กินเก่งและขยายพันธุ์ได้รวดเร็ว มีลักษณะคล้ายแอฟริกัน ไนท์ครอว์เลอร์แต่ตัวเล็กกว่า หาได้ง่ายเนื่องจากเป็นใส้เดือนท้องถิ่น
• African Night Crawler หรือ AF ไส้เดือนเขตร้อน กินเก่งมาก ขยายพันธุ์เร็ว มีขนาดค่อนข้างใหญ่ มีความสามารถในการย่อยสลายอินทรียวัตถุได้อย่างรวดเร็ว
• Tiger Worm ไส้เดือนเขตอบอุ่น มีลายเสือ ตัวสั้นป้อม กินเก่งและขยายพันธุ์ได้เร็ว ทนสภาพอากาศเย็นได้ดี
• Blue Worm ไส้เดือนเขตร้อนที่สามารถพบได้ทั่วทวีปเอเชีย ขนาดตัวค่อนข้างเล็ก กินเก่ง ลูกดกและขยายพันธุ์เร็ว นอกจากเมือกที่ถูกขับออกมาจากลำตัวจะมีกลิ่นหอมแล้ว ยังมีฤทธิ์ในการกำจัดเชื้อราที่ผลิตสารพิษอะฟลาทอกซินซึ่งเป็นสารก่อมะเร็งอีกด้วย

SST คืออะไร?

SST หรือ Sprouted Seeds Tea คือการใช้ประโยชน์จากเอนไซม์ธรรมชาติที่มีอยู่ในเมล็ดพันธุ์พืชนานาชนิด ไม่ว่าจะเป็น ข้าวบาร์เลย์, ข้าวโพด และพืชตระกูลถั่ว โดยเอนไซม์เหล่านี้ล้วนมีบทบาทสำคัญทั้งด้านการเจริญเติบโต โดยที่ส่วนหนึ่งจะมีหน้าที่ในการช่วยจับตรึง-ดูดซึมธาตุอาหารส่วนที่ดูดซึมได้ยากหรือใช้เวลานาน ในขณะที่อีกส่วนหนึ่งจะมีบทบาทด้านการเสริมภูมิคุ้มกันและความทนทานต่อโรคพืชที่เกิดจากเชื้อราและแมลงหลากหลายชนิด

Malted Barley Grain เมล็ดข้าวบาร์เลย์อุดมไปด้วยเอนไซม์นานาชนิด โดยเฉพาะไคติเนส (chitinase) ที่เป็นตัวย่อยสลายไคติน (chitin) ซึ่งนอกจากไคตินจะเป็นส่วนสำคัญในการลอกคราบของสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังอย่างกุ้งและปูแล้ว ไคตินยังเป็นส่วนประกอบหลักของเชื้อราที่ให้โทษ และแมลงศัตรูพืชหลากหลายชนิดอีกด้วย

โดยเมื่อพืชได้รับเอนไซม์ แบคทีเรียฝ่ายดีจะใช้เอนไซม์ไคติเนสในการย่อยสลายไคตินเพื่อมาใช้เป็นพลังงาน และด้วยวิธีนี้เองที่จะทำให้พืชสามารถสร้างภูมิคุ้มกันต่อโรคและแมลงบางชนิดได้ด้วยตัวเองโดยการผลิตเอนไซม์ไคติเนสออกมาอยู่ในส่วนต่างๆของตัวพืชและมีหน้าที่สำคัญคือสามารถยับยั้งโรคพืชชนิดต่างๆ และยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อราให้โทษ นอกจากนี้เอนไซม์อื่นๆยังมีบทบาทสำคัญในการเจริญเติบโตของพืชโดยทำงานในลักษณะเหมือนกรงเล็บที่คอยจับธาตุอาหารที่ดูดซึมได้ยากหรือต้องใช้เวลานานให้ได้เร็วและมีประสิทธิภาพมากขึ้น

วิธีทำ SST

• นำเมล็ดจำนวน 2 ออนซ์ ไปแช่น้ำสะอาดประมาณ 8 ชั่วโมง ในตอนแรกจะสังเกตุได้ว่า อาจมีเมล็ดบางส่วนที่ไม่จมน้ำ เมื่อผ่านไปครบ 8 ชั่วโมงแล้ว แตะเมล็ดบางส่วนที่ลอยอยู่ จะพบว่าส่วนมากจะจมน้ำไป จากนั้นให้ตักนำเมล็ดและเศษเปลือกที่ลอยอยู่ผิวน้ำทิ้งได้เลย
• ล้างด้วยน้ำสะอาด โดยพรมน้ำเช้า-เย็น เมื่อผ่านไป 24-72 ชั่วโมง จะสังเกตุเห็นรากงอก โดยรากมีความยาวพอๆกับตัวเมล็ดถือว่าเป็นอันใช้ได้
• นำเมล็ดเหล่านี้ไปปั่นและผสมกับน้ำสะอาด 20 ลิตรจากนั้นสามารถใช้รดได้ทันที และควรใช้ให้หมดในครั้งเดียว

***ในกรณีที่ต้องการนำไปเป่าอ๊อกซิเจนร่วมกับน้ำหมักอื่น ห้ามทำเกิน 4 ชั่วโมง มิฉะนั้นจะเป็นอันตรายต่อพืชได้ วิธีนี้แนะนำสำหรับผู้มีประสบการณ์เท่านั้น***